درس دوم عربی دوازدهم به مبحث حال (قید حالت) اختصاص دارد. در این پست به کوشیدیم که به صورت خیلی خلاصه و کاربردی مبحث قید حالت را توضیح دهیم. در این مطلب شما با تعریف حال، انواع و چگونگی ترجمۀ فارسی آن و تفاوت آن با ساختارهای دیگر آشنا می‌شوید.
حال (قید حالت)
اسم یا جمله‌ای است که حالت اسم قبل از خودش را هنگام وقوع فعل بیان می‌کند.
رَأيْتُ الوَلدَ، مسْروراً = پسر را خوشحال ديدم؛ اینجا «مَسْروراً» قید حالت است، چون حالت «الوَلدَ» را که قبل از آن آمده، بیان کرده است.
رَأيْتُ الوَلدَ و هو یَذْهَبُ إلی البیت = پسر را درحالی دیدم که به خانه می‌رفت؛ در این مثال «هو یَذْهَبُ» یک جمله است که آن را «جملۀ حالیه» می‌نامیم؛ چون دارد حالت «الوَلدَ» را بیان می‌کند.
انواع حال
1. تک اسمی: گاهی قید حالبت به‌صورت یک اسم ساده با ویژگی‌های زیر می‌آید:
1. نکره: یعنی یک اسم ناشناس باید باشد؛
2. منصوب: یعنی حرکت حرف آخر آن باید «ـً» باشد.
3. مشتق: یعنی از اسم‌های وزن‌دار مانند اسم فاعل و اسم مفعول باشد.
مثال: جاء علیٌ ماشیاً = علی پیاده آمد. کلمه «ماشیاً» نکره، منصوب و مشتق است.
نکته: به اسمی که قبل از قیدحالت می‌آید و درواقع حالت آن بیان شده است «صاحب حال» می‌گویند. این اسم حتما باید «معرفه» باشد.
پس نتیجه می‌گیریم: قید حالت باید «نکره» باشد، اما صاحب حال باید «معرفه» باشد.
2. جمله‌ای: گاهی قید حالت به‌صورت یک جمله می‌آید:
ساختار: واو + ضمیر
رأیتُ الطالبَ و هو فَرِحٌ = دانش‌آموز را درحالی دیدم که خوشحال بود. در این مثال «هو فَرِحٌ» جملۀ حالیه است، چون دارد حالت دانش‌آموز را بیان می‌کند.
نکات:
1. به «واو» اول جملۀ حالیه، «واو حالیه» گفته می‌شود.
2. ممکن است بعد از واو، ضمیر نیاید و به‌جای آن یک اسم معرفه بیاید. مانند: المعلم یدرّس والتلامیذ صامتون.
3. کل جملۀ بعد از «واو» یعنی مجموعۀ مبتدا و خبر قید حالت است. پس اگر یکی تنها «هو» را به‌عنوان قید حالت معرفی کرد، اشتباه است.
تفاوت جمله حالیه با جمله وصفیه
– اسمِ نکره + فعل = جمله وصفیه: رأیتُ تلمیذاً یقرأ الدرسَ = دانش‌آموزی را دیدم که درس می‌خواند
– اسمِ معرفه + فعل = جمله حالیه: رأیتُ التلمیذ یقرأ الدرسَ = دانش‌آموز را درحالی دیدم که درس می‌خواند
اشتباه نگیریم!
نباید حال را با موارد زیر اشتباه گرفت:
1. صفت: رأیتُ طفلا ضاحکاً / رأیتُ الطفلَ الضاحک در این مثال‌ها «ضاحکاً» صفت «طفلا» و «الضاحک» صفت «الطفل» است.
نکته: وقتی دو اسم کاملا مثل هم هستند این نشانه صفت و موصوف بودن آن دو است.
2. خبر افعال ناقصه: می‌دانیم که به افعالی مانند «کان»، «صار» و «أصبح» افعال ناقصه گفته می‌شود. خبر اینها هم مانند حال منصوب می‌شود. باید مواظب باشیم که آن را با حال اشتباه نگیریم.
مثال: کان اللهُ علیماً؛ اینجا «علیماً» خبر «کان» است، نباید بگوییم که قید حالت است. منصوب آن را ما در اشتباه نیندازند.
3. مفعول به: قرأ علیٌ کتاباً = علی کتابی را خواند. در این مثال «کتاب» مفعول به است، نباید آن را با حال اشتباه بگیریم.
نقشۀ ذهنی (مایندمپ) مبحث حال را می‌توانید از اینجا دانلود کنید.
شاکر رئیسی
آخرین دیدگاه‌ها